Düzenleme ile ülkemizdeki Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerini geliştirmek ve desteklemek amacıyla özel sektörün ayıracağı kaynaklarla sermayeye dayalı mekanizmaların kurulması ve güçlendirilmesi amaçlanmaktadır ve 4691 sayılı Kanun’un ek 3’üncü maddesinde yer alan düzenleme aşağıdaki gibidir: Makalenin tamamını okumak için tıklayın.

“1/1/2022 tarihinden itibaren geçici 2 nci madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”

Yükümlülüğün başlangıcı ve uygulama

Düzenlemeye göre, 01.01.2022 tarihinden itibaren yıllık beyanname üzerinde yararlanılan kurumlar/gelir vergisi kazanç istisna tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi bilançonun pasifinde geçici bir hesaba aktarılır ve geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar yatırım yükümlülüğü yerine getirilir.

Kanuni düzenleme 03.02.2021 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu kapsamda söz konusu yükümlülüğün 01.01.2022 tarihinden itibaren verilecek yıllık kurumlar/gelir vergisi beyannamelerini kapsadığı ve dolayısıyla 2021 hesap dönemi kurumlar/gelir vergisi beyannamelerinde yer alan teknopark kazanç istisnası tutarının dikkate alınacağı değerlendirilmektedir.

Diğer taraftan Kanun’da yıllık beyanname ifadesi kullanılmış olduğundan ve 2021 hesap dönemi için yıllık kurumlar/gelir vergisinin beyan edilmesi gereken tarih itibariyle istisna edilen teknopark kazanç tutarının yüzde ikisine karşılık gelen tutarın geçici hesaba alınacağı ve sermaye yükümlülüğünün de geçici hesabın oluşturulduğu tarihten 31.12.2022 tarihine kadar yerine getirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Kanundaki ifadelerden, ilgili idari otoritelerce aksine bir açıklama yapılmadığı sürece, yıllık beyanname üzerinde dikkate alınacak kazanç istisna tutarının, ayrılacak yükümlülük tutarı kadar azaltılmadan indirime konu edilebileceğini değerlendirilmekteyiz. Diğer taraftan, yıllık kurumlar vergisi beyannamesinde 1.000.000 TL ve üzerinde kazanç istisnası yer almasına rağmen bu tutar üzerinden %2’lik payın geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar aktarılmaması ve böylelikle yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde ise istisna tutarının % 20’sinden yararlanılamayacaktır. Örneğin yıllık kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde istisna edilecek kazanç tutarı 1.000.000 TL ise, bu tutarın % 2’i olan 20.000 TL’nin yatırıma yönlendirilmemesi halinde 1.000.000 TL’nin % 20’si olan 200.000 TL’lik kazanç istisnasından yararlanma hakkı bulunmamaktadır. Bu halde kalan 800.000 TL’lik kazanç istisnası hakkından yararlanabilmek imkan dahilindedir ve kaybedilen vergi azaltıcı etki ise 50.000 TL (200.000*0,25) olmaktadır.

İlgili yılda yararlanılan istisna tutarın bulunmaması

Kanuni düzenleme ancak yıllık beyanname üzerinde yararlanılan kazanç istisna tutarı mevcut olan mükellefleri kapsama almaktadır. Buna göre, zarar vb. nedenlerle ilgili yılda matrah ve indirime esas tutar oluşmuyor ve neticede yıl sonu kurumlar/gelir vergisi beyannamesi üzerinde yararlanılan teknopark kazanç istisnası bulunmuyorsa, o yıl için aktarım yükümlülüğü de söz konusu olmayacaktır.

Aktarılan tutarın sermaye olarak konulması şartı ve üst sınır

Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması gerekmektedir. Aktarılması gereken tutar için üst sınır belirlenmek suretiyle aktarım yükümlülüğü yıllık bazda 20.000.000 TL ile sınırlandırılmaktadır. Buna göre indirim tutarı üzerinden hesap edilen % 2’lik aktarım tutarı en fazla 20.000.000 TL olabilecektir.

Aktarımın yapılmaması halinde teşvikten tam yararlanılamaması

Yapılan düzenlemeye göre, belirlenen tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması halinde, yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazanç tutarının yüzde yirmisi o yılda yararlanılan kazanç istisnasına konu edilmez ve zamanında alınmayan vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmadan tarh edilir. Ayrıca madde ile Cumhurbaşkanı’nın maddede yer alan tutar ve oranları birlikte ve ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar arttırmaya yetkili olduğu ifade edilmektedir.

Bu kapsamda, ilgili yıl teknopark kazanç istisna tutarı üzerinden hesaplanacak %2 oranındaki payın hesaplanıp yatırıma yönlendirilmemesinin tercih edilmesi halinde, istisna kazanç hakkının % 20’sinden yararlanılamayacağını ifade etmek isteriz. Ayrıca ayrılan fonun yönlendirilerek yatırım yapılacak alanların belirlenmesi konusunda bir planlama yapılmasının da faydalı olacağını değerlendirmekteyiz. Diğer taraftan, aktarım yükümlülüğü kapsamında olan şirketin teknopark içinde bir kuluçka şirketi kurması halinde, aktarılacak fonun bu şirkete yönlendirilmesinin de imkan dahilinde olduğunu belirtmek isteriz.

Özetle,

2021 yılı kurumlar/gelir vergisi beyannamesinin verilmesi akabinde, yıllık kurumlar/gelir vergisi beyannamesi üzerinde yararlanılan teknopark istisnası kazanç tutarı 1.000.000 TL ve üzerinde olan gerçek ve tüzel kişiler açısından bu tutarın % 2’sinin bilançonun pasif tarafında takip edileceğini (her ne kadar ilgili idari otoritelerce konuyla ilgili olarak bir açıklama yapılmamış olsa da 570b-549a şeklinde bir kayıt yapılabileceği değerlendirilmektedir) ve bu kaydın yapıldığı tarihten 31.12.2022 tarihi sonuna kadar da bu yükümlülüğün Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması şeklinde yerine getirilmesi gerektiğini hatırlatmak isteriz.

Güneri GÖZÜAÇIK
MODERN YMM -Yeminli Mali Müşavir, Yönetici Ortak